TTCT - Có thể nói cuộc suy thoái kinh tế hiện nay là
một kinh nghiệm đầu đời đối với nhiều người kinh doanh Việt Nam, do mức
độ hội nhập của nền kinh tế so với thời suy thoái châu Á (1997-1998) hay
vỡ bong bóng công nghệ năm 2001.
 |
Đây là cú sang chấn khá nặng vì nhiều nguyên nhân: chưa
có kinh nghiệm phòng vệ, va đập ở cả mức độ toàn cầu lẫn địa phương, và
vì lần đầu tiên người Việt vừa có cơ hội giàu thật nhanh, rồi nghèo đi
cũng thật nhanh.
Nhưng bản chất của kinh tế là dao động chu kỳ, tức
xuống đến mức nào đó thì sẽ phục hồi để đến một đỉnh dốc mới. Chúng ta
đã học được gì để chuẩn bị cho một chu kỳ mới?
Bất động sản không phải là...bất tử
 |
| Nhà chiến lược tài chính Barton Biggs (1932- 2012) từng khuyên giới đầu tư bán các công ty công nghệ ngay khi phồn vinh nhất nhưng họ đã không lắng nghe, cho đến khi bong bóng công nghệ vỡ... - Ảnh: Bloomberg |
Một người khác có miếng đất 5.000m² đắc địa tại Đà Lạt,
năm 2009 có người chịu mua giá 23 triệu đồng/m², trị giá đúng 5.000
lượng vàng (giá vàng lúc ấy 23 triệu đồng/lượng). Giờ đây để thu hồi vốn
làm ăn chỗ khác, đưa giá bán 15 triệu đồng/m², chỉ còn tương đương
1.600 lượng vàng, mà vẫn chưa có người mua. Chủ đất mất 3.000 lượng vàng
cho vụ chờ đợi này.
Tại sao chuyện này xảy ra? Đó là quan niệm “bất động
sản... bất tử”, chỉ có lên chứ không bao giờ xuống vốn là tâm lý chủ đạo
trong thời cực thịnh vừa rồi. Khi điều kiện bình thường trở lại, chúng
ta đừng bao giờ quên bài học này nữa. Nói... “nữa” là vì nó từng xảy ra,
bất động sản tạo ra đại gia và cũng hủy hoại đại gia rất nhanh.
Từ trước năm 1975, nền kinh tế miền Nam cũng đã bùng nổ
giàu có và tạo ra nhiều nhà tư sản nhờ xây building cho Mỹ thuê khi bộ
máy chiến tranh của cả phương Tây đổ đến miền Nam, ngay sau ngày Mỹ rút
hồi năm 1972, nhiều đại gia đã bắt đầu bị lao đao và tất cả kết thúc vào
tháng 4-1975. Sau thời điểm này, nhà cửa ở Sài Gòn cho không cũng chẳng
ai nhận. Rồi 20 năm sau đó, đợt bùng nổ địa ốc đất đai lần thứ nhất
diễn ra giữa thập niên 1990 đã tạo ra nhiều đại gia và cũng chính nó đưa
Minh Phụng đến pháp trường.
Chứng khoán, “game” của dân chuyên nghiệp
|
Tiến
sĩ kinh tế người Mỹ Nouriel Roubini từ năm 2006 đã tiên đoán cuộc sụp
đổ kinh tế hiện nay. Ông cảnh báo: “Giai đoạn bùng nổ của Mỹ 25 năm qua
dựa trên bóng bóng nhà cửa và tín dụng đã chấm dứt. Chúng ta đã trải qua
bong bóng bất động sản, bong bóng công nghệ, bong bóng nhà ở, bong bóng
giá dầu, ngay cả bong bóng giá các tác phẩm nghệ thuật... và tất cả đều
vỡ tan. Giờ chẳng còn gì để thổi lên nên cần phải quay lại với phát
triển bền vững và phi bong bóng”.
|
Bây giờ thì ta đã hiểu, đó là bong bóng ảo, chỉ số
VN-Index được bơm tăng vọt từ 200-300 điểm lên đến 1.200 điểm và sau đó
rơi xuống có loại rẻ hơn một bó rau.
Dĩ nhiên, ai cũng biết chứng khoán là một cuộc chơi
đáng nể, một công ty nghiên cứu tài chính ở Chicago là Ibbotson
Associates đã cho thấy: “Nếu vào năm 1926, một người bỏ 1.000 đôla mua
trái phiếu chính phủ và cứ để thế cho lãi gộp chồng lên và một người
khác dùng 1.000 đôla chơi chứng khoán, mua khi nó xuống, bán khi nó lên,
xoay xở nhanh, thì 80 năm sau, tính đến năm 2007, người mua trái phiếu,
chơi kiểu chắc ăn, từ 1.000 đôla sẽ thành 3 triệu đô. Còn người chơi
chứng khoán linh hoạt, giỏi thì 1.000 đôla sau 80 năm sẽ là... 30 tỉ
đôla.
Nhưng phải hiểu đây là cách nói của dân chơi chứng
khoán thuộc loại cá cược siêu hạng và chuyên nghiệp. Rất nhiều người Mỹ
chơi chứng khoán kiểu tay trái (daily trader) đã tiêu tan tài sản hồi
khủng hoảng công nghệ năm 2001. Chứng khoán từ lâu đã thoát ly hoàn toàn
với sản xuất và kinh tế thật, nó là một kiểu game. Cho nên nó là cuộc
chơi không dành cho tay ngang.
Sản phẩm, sản phẩm và sản phẩm...
Một trong những vấn đề lớn nhất là sản phẩm. Thời bùng
nổ kinh tế vừa rồi dường như làm nhà kinh doanh nôn nóng, nó cũng cổ xúy
cho khuynh hướng “Ý tưởng là then chốt” (Idea is key), cả hai thúc đẩy
nhà kinh doanh Việt nghĩ là có ý tưởng hay thì có thể đưa vào thị trường
và kiếm được tiền ngay. Cho nên họ tạo ra các chuỗi quán ăn, cà phê có ý
tưởng hay nhưng sản phẩm chưa kịp hoàn thiện. Mà cái cốt yếu nhất trong
kinh doanh là sản phẩm, sau đó mới là dịch vụ, tiện nghi, sạch sẽ...
Ly cà phê phin kiểu “cái nồi ngồi trên cái cốc” thú vị
thật, nhưng nếu chỉ có thế mà mở cả một chuỗi cà phê thì không chắc ổn
vì ai cũng có thể mở một quán như thế, phải sáng tạo cả mấy chục loại cà
phê như Coffee Beans và đổi mới liên tục thì mới mong giữ khách lâu dài
và đi vào thói quen uống của mọi người. Cũng vậy, chúng ta sẽ hoa mắt
khi vào các tiệm bánh Tous Les Jours, BreakTalk... đa dạng, chất lượng
và luôn đổi mới.
Về câu chuyện tô phở, chủ tiệm Phở 2000 nơi tổng thống
Bill Clinton đến ăn trưa khi thăm Việt Nam, từ nhiều năm trước đã phải
chấp nhận dừng phát triển chuỗi cửa hàng của mình lại còn ba quán, tâm
sự: “Nấu một nồi phở ngon đã khó nhưng nấu cả thùng phở lớn cho hàng
chục cửa hàng rải rác là cực khó, vì nước phở nguội là đổi vị mà hâm
hoài thì mặn, nước nấu phở sẽ khác khi dùng nước máy thay vì nước tự
nhiên, rồi bánh phở, rồi hàng chục loại thịt: tái - nạm - gân...Theo
tôi, món này khó trở thành một loại fastfood hay sản xuất hàng loạt
lắm”.
Đó là lý do mà các tiệm phở có tiếng từ mấy chục năm
nay như Phở Pasteur, Phở Khu phố 4 chẳng bao giờ dám mở một cửa hàng thứ
hai và chuỗi Phở Hòa một thời nổi danh ở Mỹ cũng dần phải thu xếp lại.
Cho nên, trong cuộc chơi kinh doanh thời hồi phục kinh
tế sắp tới, có lẽ phải học được bài học quá bốc của người đi trước và
quay về với những châm ngôn mà người ta học được ở các trường kinh doanh
hàng đầu: “Make it real, make it simple, make it affordable” - Phải làm
cho sản phẩm mình là đồ thật, làm cho nó đơn giản để kiểm soát được
chất lượng và làm cho nó hợp túi tiền...
Nhiều trường hợp chúng ta chỉ dừng lại ở ý tưởng mà
quên mất sự thực hành, và đỉnh cao nhất của thực hành là sản phẩm. Sản
phẩm phải cụ thể, độc đáo và xuất sắc thì mới hi vọng trụ lại được lâu
dài trên thương trường.
Nghề thổi bong bóng để làm giàu
Sau cùng, cái bẫy lớn nhất trên thương trường là xu thế
phát triển theo kiểu thổi bong bóng. Làm ăn kiên trì, chu đáo, lợi
nhuận khiêm tốn nhưng đúng đắn không còn thỏa mãn thế hệ muốn làm giàu
cực nhanh của thời đại mới trên toàn cầu. Họ muốn lợi nhuận thật lớn,
thật nhanh và cách duy nhất là phải...thổi bong bóng phát triển của một
ngành nghề nào đó để tạo ra các tăng trưởng chóng mặt. Dĩ nhiên bong
bóng dễ thổi để phình lớn nhanh nhưng kết thúc bao giờ cũng là vỡ tan.
Nhà phân tích tài chính Barton Biggs của Mỹ đã chỉ ra
cách phát triển này và nói rõ: bây giờ khó thổi bong bóng lắm vì thị
trường đã quá hiểu về điều này. Ông nhắc lại câu nói của nhà kinh tế
Keynes nổi tiếng: “Nguyên tắc đầu tư cốt lõi là đi ngược lại với quan
điểm của đám đông!” để cảnh giác tâm lý bầy đàn thường giúp tạo ra bong
bóng.
Cần nhớ rằng dân đầu tư sành sỏi luôn nhìn các cao ốc
hoành tráng xuất hiện là báo hiệu của bong bóng sắp vỡ, vì lịch sử đã
chỉ cho họ các thí dụ: tòa nhà Empire State Building ở New York khánh
thành năm 1931 đúng vào lúc Phố Wall sụp đổ tạo ra cuộc đại suy thoái
Mỹ. Tòa tháp đôi Petronas ở Kuala Lumpur khánh thành năm 1998 cùng lúc
là cuộc sụp đổ tài chính châu Á.
Việc khánh thành tòa nhà kỳ vĩ Burj Khalifa ở Dubai đầu
năm 2010 đi liền với đợt suy thoái nghiêm trọng kéo dài bốn năm qua. Lý
do là sự kỳ vĩ này có được do đồng tiền rẻ đang được bơm ra, tinh thần
lạc quan tếu quá đáng của giới kinh doanh, tất cả sẽ kết thúc ngay khi
vừa cạn ly champagne khai trương các công trình này.
LƯU VĨ LÂN
0 comments:
Post a Comment